Ogłupiają. Są niebezpieczne. Wywołują agresję. Odrywają od nauki. Izolują. Jakie jeszcze teorie przychodzą Ci do głowy, gdy myślisz o grach wideo i o dzieciach w świecie gier?
Czy kiedy zastanawiasz się nad tym, jak grać w gry wideo z dziećmi, to w Twojej głowie pojawia się obraz szczęśliwej rodziny spędzającej popołudnie w świetnej atmosferze? Albo zrelaksowanej nastolatki budującej wirtualne miasto? A może przed oczami staje Ci widok wychudzonego dzieciaka, który w półmroku ściska pada i nie reaguje na wołanie?
Istnieje wiele mitów i mrocznych teorii spiskowych o świecie gier. Sprawiają one, że nieobeznani ze światem gamingu rodzice wpadają w przerażenie na myśl o tym, że ich dzieci miałyby spędzać czas z konsolą czy komputerem. Istnieje też wiele prawdziwych historii uzależnień. Historii, w których młodzi ludzie zostawieni sami sobie pogrążyli się w wirtualnym świecie i całkowicie zatracili chęć do interakcji z innymi.
Ale wiesz, czego jest więcej? Historii pozytywnych. Historii, które nie trafiają na pierwsze strony gazet. Bo przecież nikogo nie zainteresuje to, że jakaś przypadkowa polska rodzina doskonale się bawi, grając w gry. Nikogo nie zainteresuje, że dzieciaki uczą się i rozwijają dzięki godzinom spędzonym przed, o zgrozo, PlayStation. Ale Ciebie takie zjawiska mogłyby zainteresować.
Ostatecznie z jakiegoś powodu zainteresował Cię artykuł o tym, jak grać w gry wideo z dziećmi, prawda?
Zatem zapraszam Cię do wspólnego oswajania tego stwora. I już teraz w imieniu Twoich bliskich ogromnie Ci dziękuję. Za co? Za to, że nie wierzysz w mity i dziwne historie, tylko robisz dla siebie i swoich dzieciaków coś dobrego. Niewykluczone, że w ten sposób sobie także dostarczysz świetnej rozrywki.
Dlaczego temat gier wideo jest tak ważny?
Niezaprzeczalnie żyjemy w czasach, w których ani dorosłym, ani dzieciakom nie brakuje form rozrywki. Na odległość jednego kliknięcia mamy dostępne podcasty, książki i audiobooki. Filmy, seriale i transmisje meczów. Koncerty, poradniki DIY i właściwie niemal wszystko, co przyjdzie nam do głowy. W tym wielkim kotle pełnym rozrywek ogromną przestrzeń zagarnia świat gier. Gier na tablety i telefony, konsole i komputery, a nawet telewizory i zegarki.
Ci z nas, którzy mieli szczęście wychowywać się w gamingowym klimacie lub z czasem odkryli ten barwny świat, z reguły pasją do grania zarażają innych – partnerów, znajomych, dzieci. Jednak są pośród nas osoby, dla których temat gier wideo jest obcy, tajemniczy, mocno niepewny. I z jednej strony barykady ustawiają się dzieci, które chcą – tak jak ich rówieśnicy – spędzać czas przed konsolą czy komputerem. A z drugiej – rodzice, którzy nie wiedzą, jak odpowiednio podejść do tematu, bo nigdy nie mieli z nim do czynienia.
Ten artykuł powstał po to, aby rozwiać ewentualne obawy i pokazać, jak wartościowym doświadczeniem – tak dla rodzica, jak i dziecka – może być granie w gry wideo. Opowiem o tym, jak możesz włączyć się do tej rzeczywistości, aby granie było dla Was wartościową formą wspólnego spędzania czasu, ale też o tym, jak wybierać gry dla dzieci, rozmawiać z nimi na ten temat i ustalać granice, które pozwolą w bezpieczny i, w miarę możliwości, kontrolowany sposób, oswajać dziecko ze światem gamingu.
Zapraszam do lektury!
Wspólne granie z dziećmi
Doskonale zdaję sobie sprawę, że możesz nie mieć większych doświadczeń z grami wideo albo że jest to dla Ciebie pieśń dalekiej przeszłości, ale bardzo chciałabym Cię zachęcić do otwarcia się na temat wspólnego grania z rodziną.
Wspólne granie stanowi nie tylko doskonałą formę rozrywki, ale także okazję do budowania więzi między bliskimi. Gry, w których mierzycie się ze sobą (na przykład wyścigi czy łamigłówki) dostarczą Wam mnóstwa śmiechu i okazji do zdrowej rywalizacji. Natomiast te, w których łączycie siły i gracie zespołowo, umocnią w Was wzajemne zaufanie i poczucie bliskości. Bliskość zresztą jest czymś, co macie tutaj gwarantowane niezależnie od tego, po jaki tytuł sięgniecie. Bo najważniejsze jest to, że jesteście w tym razem.
A to granie razem to: wspólne przeżywanie emocji i oswajanie tematu sukcesu i porażki. To także budowanie wspólnych doświadczeń czy okazja do rozmów na wszelakie życiowe tematy. Granie razem to także świetne pole do obserwacji, jak rozwija się Twoje dziecko. Możesz zauważyć, jak radzi sobie ze stresem i jak myśli strategicznie. Możesz też zaobserwować, na ile dobrze radzi sobie z wyzwaniami w grach i nie tylko.
Dziecko w świecie gier wideo – przykład z życia
Dla przykładu, towarzyszyłam mojej córce od pierwszych chwil, jakie spędzała w grze Fall Guys. Początkowo wirtualne wyścigi z graczami z całego świata były dla niej dużym wyzwaniem – dopiero odkrywała, jak pokonuje się kolejne przeszkody, jak wyglądają kolejne tory, jak steruje się postacią.
Po kilku tygodniach rozgrywek – zarówno wspólnych, jak i solo – młoda zaczęła wygrywać wyścigi i opowiadać, które ścieżki są najłatwiejsze oraz jakimi sposobami najlepiej pokonywać przeszkody. Zarówno jej zręczność, jak i myślenie strategiczne rozwinęły się tak bardzo, że z powodzeniem mogła rywalizować z graczami z całego świata i jeśli była z kimś w drużynie (gra przewiduje tryb rozgrywki solo, w duecie i w zespołach), to nigdy nie była tam najsłabszym zawodnikiem.
A to tylko jeden z wielu przykładów, ponieważ całą gamę innych umiejętności (w tym językowych i matematycznych) rozwija za pomocą gier polegających na budowaniu światów, rozwiązywaniu quizów czy nawet rozwijaniu własnej farmy.
Dla mnie, z perspektywy zewnętrznego obserwatora, jest to powód do radości, ale największe korzyści i tak dostrzegam w naszych rodzinnych rozgrywkach. Jesteśmy razem, komunikujemy się, wspólnie śmiejemy, rozwijamy umiejętność współpracy i wszyscy spędzamy czas tak, jak lubimy. To ma dla mnie ogromną wartość i za to właśnie lubię wspólne granie. I absolutnie nie przeszkadza nam to w tym, aby wspólnie uprawiać sport na powietrzu, podróżować, układać klocki i spędzać czas na miliony innych sposobów.
A przywołuję ten argument dlatego, że wiele osób, które słyszą o wspólnym graniu w gry, automatycznie zakłada, że jako rodzina nie odklejamy się od ekranu i nie robimy absolutnie nic innego. A przecież jedna rozrywka nie musi wykluczać drugiej.
Jak wybrać odpowiednią grę dla dziecka?
Decydując się na zakup gry – czy to do rodzinnych potyczek, czy do samodzielnego grania – musisz wziąć pod uwagę kilka kluczowych aspektów:
- Wiek dziecka.
- Poziom jego dojrzałości emocjonalnej.
- Indywidualne preferencje (na przykład zainteresowania).
Aby ocenić, czy dana gra jest dostosowana do wieku Twojej pociechy, skorzystaj z systemów klasyfikacji wiekowej, takich jak PEGI (Pan European Game Information) czy ESRB (Entertainment Software Rating Board). Podpowiem od razu, że w Europie wykorzystywany jest pierwszy z nich, zaś drugi przyjął się głównie w krajach Ameryki Północnej.
Rating PEGI informuje konsumenta, czy gra jest odpowiednia dla danego wieku. Dla przykładu oznaczenie PEGI 3 stosuje się dla gier odpowiednich dla wszystkich grup wiekowych. Nie zawierają one treści seksualnych czy wulgarnego słownictwa, natomiast mogą mieć w sobie drobne elementy przemocy. Pozbawione są one jednak realizmu i brutalności, na przykład bohater likwiduje przeciwników za pomocą czaru, a ci po prostu znikają.
Z kolei etykietą PEGI 7 oznaczone są gry dla dzieci 7+, które mogą zawierać nieco straszniejsze elementy. Ale wciąż takie, które nie wywołują silnego lęku i pozbawione są brutalności.
W przypadku PEGI 12 możemy natknąć się już i na realistyczne sceny przemocy i na nieco straszniejsze elementy. Zaś przy PEGI 16 i 18 warto mieć świadomość, iż gry te mogą zawierać treści seksualne, mocne sceny przemocy czy trudniejszą tematykę (używki, przestępczość itd.).
Informację o zalecanym minimalnym wieku gracza znajdziesz na opakowaniu gry, jak i w sklepach z cyfrowymi wersjami. Oto kilka przykładów:
Podgląd sklepu PlayStation Store
Bazy wiedzy o grach dla dzieci i młodzieży
Jeżeli zastanawiasz się, jak grać w gry wideo z dziećmi i robić to świadomie, możesz przeszukać bazy z informacjami, które stworzone zostały właśnie po to, aby ułatwić rodzicom poruszanie się po świecie gamingu. Dwie, moim zdaniem, najlepsze propozycje w tym temacie, to:
Family Gaming Database
Znajdziesz tutaj mnóstwo przydatnych informacji:
- Rating PEGI.
- Notki dodatkowe (na przykład, że gra zawiera elementy paranormalne, potwory czy broń – przy czym pamiętaj, że kluczowe pozostaje oznaczenie wieku – przy PEGI 18 bronią może być pistolet, a efektem jego użycia rozlew krwi, zaś przy PEGI 7 – magiczny miecz, który w niebrutalny sposób zlikwiduje stwora).
- Krótki opis fabuły.
- Info o przydatnych w trakcie rozgrywki umiejętnościach (na przykład szybkiego reagowania czy współpracy).
- Listę trybów rozgrywki (dowiesz się dzięki temu, czy możecie grać w nią wspólnie albo czy możliwe jest połączenie się z innymi graczami).
- Info o możliwości dokonywania zakupów w grze.
- Listę korzyści, jakie przynosi dany tytuł.
- Informację, ile zajmuje przejście całej gry.
- W co jeszcze warto zagrać, jeśli ten tytuł się Wam spodoba.
Common Sense Media
Na karcie danej gry znajdziesz oznaczenie wieku, recenzje rodziców i dzieci, listę tematów, które możesz poruszyć w związku z daną grą oraz info o tym, jakie elementy się w niej znajdują (czy jest dużo przemocy, czy zawiera pozytywny przekaz, czy jest łatwa do ogrania, czy znajdują się tu seks, używki albo nagość, czy jest różnorodna reprezentacja oraz pozytywne postacie, na których można się wzorować).
Niestety obecnie strona w darmowej wersji umożliwia zapoznanie się jedynie z trzema opisami miesięcznie, ale jeśli akurat masz dylemat w związku z jakąś konkretną grą, wygodnie ją tutaj sprawdzisz.
Pamiętaj jednak, aby kierować się nie tylko własnymi preferencjami, ale też zapytać o zdanie swoje dziecko – w końcu to ono będzie spędzać z danym tytułem czas i bardzo ważne jest, by dobrze się bawiło.
Rozmowy o grach, czyli wartościowe dialogi z dzieckiem
Jeżeli chcesz, aby Twoje dziecko wyciągnęło jak najwięcej wartości z doświadczenia wspólnego grania, przygotuj się na… długie rozmowy o grach. Dlaczego? Ponieważ jest to jeden z elementów budowania zrozumienia na linii rodzic-dziecko. Otwarcie dialogu na temat doświadczeń z rozgrywki nie tylko Was do siebie zbliży, ale też pozwoli na lepsze rozumienie świata i siebie nawzajem. Możecie dzielić się odczuciami, refleksjami i obserwacjami. Możesz też zachęcać dziecko do zadawania pytań i objaśniać pewne zachowania, jakie zaobserwujecie na ekranie.
Wspólne granie to także doskonała okazja do zajrzenia w świat zainteresowań Twojego dziecka. Zachęcaj je do opowiadania o tym, które elementy rozgrywki dostarczają mu najwięcej satysfakcji, pytaj o ulubione sceny i motywy, proś o opinię na temat danego świata czy zachęć do wspólnego zastanowienia się nad postępowaniem postaci. To wszystko może stać się fantastycznym punktem wyjścia do rozmowy o życiu i świecie oraz dzielenia się spostrzeżeniami.
Przestrzeń, w której możemy otwarcie wyrażać swoje zdanie, a przy okazji głębiej zastanawiać się nad niektórymi kwestiami, to dla dziecka doskonała okoliczność do rozwoju umiejętności komunikacji i formułowania myśli. A to przyda mu się zarówno w domu, jak i w szkole, w kontaktach z rówieśnikami.
Co jeszcze musisz wiedzieć, jeżeli Twoje dziecko gra w gry wideo
Poza wspomnianymi wcześniej kwestiami, nie zapomnij także o bardzo ważnym aspekcie dostrzegania i rozumienia granic pomiędzy światem wirtualnym a rzeczywistym. Rozmawiajcie zatem o odpowiedzialności za swoje czyny, o skutkach, jakie może wywołać dane działanie i o tym, w jaki sposób bohaterowie rozwiązują problemy. Na pewno nieraz natkniecie się w trakcie rozgrywki na elementy żywcem wyciągnięte z naszego życia, gdzie wprost możecie rozmawiać o ich odbiciu w naszym świecie, ale też nieraz przyjdzie Ci objaśniać, że pewne sytuacje i motywy w rzeczywistości nie miałyby racji bytu.
Jak widzisz, świat gier to nie tylko prosta rozrywka – choć i ten element jest tutaj szalenie ważny – ale także jeden ze sposobów na integrację rodziny, kształtowanie dialogu i wymianę refleksji. Zastanów się, jak często masz ku temu dobrą okazję?
Czy limitować dziecku czas na rozgrywkę?
Szukając odpowiedzi na pytanie o to, jak grać w gry wideo z dziećmi, możesz zastanawiać się nad kwestią limitu czasu na rozgrywkę. I to wcale nie są bezsensowne rozważania! Ustalenie granic czasowych w kontekście gier wideo jest jednym z najważniejszych elementów zdrowego i odpowiedniego podejścia do tego rodzaju rozrywki.
Aktualne rekomendacje dotyczące czasu spędzanego przed ekranem przez dzieci zakładają – za gov.pl – limit dwóch godzin dla wieku 5-17 lat oraz limit godziny dla dzieci w wieku 2-4 lat, przy czym zaleca się, aby czas ten był jak najkrótszy.
Tyle w teorii, ale jeżeli w rzeczywistości dziecko w ramach zadań szkolnych spędza czas przed komputerem, to swój dzienny limit będzie w stanie wykorzystać bardzo szybko. Jeżeli mimo tego chcesz umożliwić mu granie, najlepszym rozwiązaniem będzie wybranie jak największego ekranu. Zatem zamiast tabletu czy telefonu wybierzcie telewizor z podłączoną konsolą. Dlaczego? Zdaniem okulistów – im mniejszy ekran, tym gorzej dla oczu.
Limitowanie czasu na granie – zasady
Weź pod uwagę obie powyższe kwestie, kiedy zasiądziesz z dzieckiem do wspólnego ustalenia zasad dotyczących czasu przeznaczonego na grę. Ustalcie, w które dni granie będzie dozwolone – w niektórych domach są to tylko weekendy, natomiast w naszym panuje pełna dowolność i sama jestem zwolenniczką tego rozwiązania, bo i tak wiem, że nie ma fizycznych możliwości, aby moja córka grała codziennie, biorąc pod uwagę wszystko, czym się interesuje i zajmuje.
Ustalając dni czy godziny, które dziecko może przeznaczyć na granie, weź pod uwagę także inne aspekty: to, ile czasu spędza na powietrzu, ile ma zajęć pozaszkolnych, ile czasu poświęca na naukę itd. Pozwól sobie tutaj na elastyczność i jednocześnie otwarcie rozmawiaj z dzieckiem o jego potrzebach. Wasze ustalanie zasad grania ma być dialogiem, a nie Twoim sztywnym nakazem.
Wiedz jednak, że masz po swojej stronie doskonałych sprzymierzeńców, mianowicie kontrolę rodzicielską na konsolach. Dzięki niej możesz ustalić, do jakich gier będzie miało dostęp dziecko, ile godzin dziennie może poświęcić na rozgrywkę i do której maksymalnie godziny. W ten sposób ściągasz ze swoich barków ciężar upominania się o zakończenie grania. Konsola zrobi to za Ciebie.
Dlaczego warto wprowadzić dziecko w świat gier?
Współczesny świat gier to nie tylko czysta rozrywka, ale także edukacja. Granie w gry wideo może korzystnie wpływać na rozwój koncentracji, logicznego myślenia, spostrzegawczości, refleksu czy zdolności rozwiązywania problemów. Wiele tytułów stawia przed graczami liczne wyzwania wymagające strategicznej analizy oraz szybkiego podejmowania decyzji, co sprzyja rozwojowi umiejętności poznawczych.
Istnieje także wiele gier o charakterze czysto edukacyjnym, wspierających rozwój zdolności matematycznych, kompetencji językowych czy pamięci. Dodatkowo specyfiką tego typu gier jest system wyzwań i nagród, co sprawia, że zdobywanie wiedzy kojarzy się bardziej z zabawą niż nauką i dostarcza dziecku czystej frajdy.
Edukacyjny walor gier wideo obejmuje także obszar emocjonalny. Odpowiednio dobrane gry mogą dostarczać przestrzeni do wyrażania i rozumienia emocji. Dziecko ma możliwość identyfikowania się z postaciami i podejmowania decyzji wraz z nimi, co pomaga w rozwijaniu empatii i zrozumienia wobec innych. Oprócz tego styka się tam z problemami, z jakimi być może nigdy nie zetknie się w swoim życiu, a to z kolei uwrażliwia na sprawy ludzi wokół nas.
Kolejnym superważnym aspektem jest także rozwój społeczny, jeżeli umożliwimy dziecku granie w gry wieloosobowe. Te bowiem wiążą się ze współpracą z innymi graczami, drużynową rywalizacją i wspólnym rozwiązywaniem problemów. A to z kolei doskonale wpływa na umiejętność pracy w zespole, komunikację i asertywne wyrażanie swojego zdania.
O elemencie rodzinnej bliskości wspomniałam już natomiast parokrotnie – zatem miej świadomość, że na włączeniu się do świata gier skorzystacie wszyscy – i Ty, i Twoje dziecko.
Jak wejść z dzieckiem do świata gier wideo – podsumowanie
Wierzę, że po przyjrzeniu się bliżej tematowi dzieci w świecie gier wiesz już, jak możesz wykorzystać zainteresowania swojej pociechy dla Waszych wspólnych korzyści. Zamiast bać się nieznanego, masz już świadomość, że na wyciągnięcie ręki znajdziesz narzędzia pozwalające dowiedzieć się więcej o danej grze. Oraz takie, które pomogą z góry limitować czas, jaki Twoje dziecko spędzi na rozgrywce.
To dobry wstęp do tego, aby zacząć oswajać i głębiej odkrywać świat gier. Myślę, że nawet jeśli na co dzień nie grasz, znajdziesz tam coś w sam raz dla siebie. A może chcesz tutaj głęboko westchnąć i odpowiedzieć, że przecież nie masz na coś takiego czasu? Nie ma sprawy! Mam dla Ciebie rozwiązanie, krótki poradnik: Jak znaleźć czas na granie?
Życzę owocnych, fascynujących odkryć!